Veiligheid of vesting?

Iedere wereldstad vraagt een zekere behoedzaamheid m.b.t. criminaliteit.
Een slot, een deurcode, een magneetstrip, allemaal normaal tegenwoordig.
In St. Petersburg voelen we ons beslist niet ongemakkelijker dan ergens anders, maar de hotelbeveiliging wordt hier wel stevig aangepakt.
Als we de eerste keer aankomen, dan ontsluit de receptioniste, nadat we ons per intercom melden, elektrisch de deur. Zij komt ons tegemoet en weet wie we zijn.

Onze fietsen dienen we mee te nemen naar onze kamer. Alleen op de gang op slot zetten wordt afgeraden en we stallen de vehikels daarom probleemloos naast ons bed.
Het systeem om indringers het leven zuur te maken, wordt ons uitgelegd en werkt als volgt:
1. De buitendeur heeft een code. Daarna de hal  in.
2. Om vervolgens in de gang te komen waar onze kamer zich bevindt, moeten we eerst op een knop drukken van de tussendeur. Met een cameraatje verifieert men of we daar horen.
Zo ja, dan opent men die tussendeur.
3.De hotelkamer heeft ook weer een eigen sleutel.

Nu er ook weer uit:
1. Alhoewel er tralies voor het raam zitten, altijd verplicht het raam sluiten bij afwezigheid.
2. Hotelkamer afsluiten.
3.. De gang verlaten kan niet zomaar. Eerst weer op een knop drukken. Cameraverificatie volgt. Receptie opent de tussendeur.
4. De buitendeur: zelf op een knop drukken.

Veel gedoe, maar de bedoeling is goed.
 

Russische nacht

Tussen de grens en ons hotel te St.Petersburg ligt ongeveer 180 km. Dat is twee dagen fietsen die we overbruggen met een nachtje tent op een primitief vliegveldje.
We zijn daar welkom en de jumpmaster van de regionale paraclub leidt ons rond. "Money?", vragen wij.
"Russia,...njet...Russia.. no", gebaart hij royaal.
We hebben hier: gras, roestige bouwsels, een douchehokje met koud water en een lekkende slang, een onverlicht hurktoilet met een schijtgat zo groot dat je beslist niet 's nachts met een zatte kop moet misstappen.
Een avonddemonstratie vrije val springen met de landingsplaat 25 m van onze tent is een eerste rang spektakel.
Afwassen moet bij een andere kraan dan drinkwater tappen, horen we later.

Verschil? Geen idee. We hebben allebei al per ongeluk van het "afwaswater' gedronken en hebben nergens last van. Tot nu toe dan.
De parachutisten gebruiken dagelijks een oude Antonov -An2 dubbeldekker. Tien man proppen zich weerszijden van het gangpad en het lompe monster start knorrend in een bruine rookwolk de motor.

Wonderbaarlijk hoe langzaam dit vliegtuig kan vliegen. Al na 200 m. verheft het beest zich sloom en cirkelt al pruttelend naar 2 km hoogte waar zwarte stipjes zich vervolgens naar beneden storten.
 Met op de grond hoorbare "flap -flap" openen de parachutes zich en 5 minuten later scheren de kleurrijk uitgedoste springers vrolijk over het gras.

Geland.
We kruipen voor zonsondergang tussen de lappen en knipperen enige uren later rond 05.30u. weer tegen de zon.
Mooie dag vandaag en we rollen onze zwaar bedauwde, kleddernatte tent op.
Koffie.Havermout. Kakken. Flessen vullen.
Laatste trap van 100 km naar St.Petersburg.
Nu de enorme metropool nog, maar ach, we zijn wel wat auto's gewend.

 

Spraakverwarring

Volgens onze informatie is er nauwelijks voedsel te krijgen op het 2-daags  traject tusssen het Russische stadje Kingisepp en St. Petersburg. Voorzien van zakjes droogvoer, blik, ui en appels bereiden we onze expeditie voor. De waarschuwing blijkt niet helemaal terecht. Alhoewel het herkennen van een winkeltje lastig is, omdat er aan de gevel geen teksten of afbeeldingen worden gehangen, ontdekken we soms toch een grauw huisje met eetwaren. De herkenning bestaat dan vaak uit een langs de weg lopend vrouwtje met gevulde plastic tas.
Het enige dat we nog nodig hebben voor de overnachting op het primitieve vliegveldje is bier.
Een man met fles aan de mond op de stoep naast een geopende deur bij wat huisjes is ons signaal. Ik ga met de portemonnee in de hand poolshoogte nemen en ontdek in een duistere ruimte waar één peertje brandt het alcoholische dorpswalhalla.
Geen zelfbediening, dus ik wijs tussen de planken wodka naar de rijen bier.
Je schrijft пиво, maar je zegt "pivo". Met enige dorst leer je dat vanzelf hier.
Dan de keus.
Ik wijs willekeurig wat aan, maar tegelijkertijd komt de dronkelap van de stoep binnen helpen. Hij brabbelt wat tegen de uitbater en die toont mij een flinke bierfles. Wat me direct opvalt, is de grote "nul" in de tekst?
Nul procent alcohol?
Kennelijk vertelde de helper dat we op de fiets zijn en daarmee verkeersdeelnemer.
Nee, Annelies en ik willen na een dagje ploeteren toch wel een lekkere roes voor de tent hebben, dus ik probeer duidelijk te maken dat ik wèl alcohol wil hebben.
Die communicatie wordt grappig.
Het woord 'alcohol" (алкоголь) snapt hij heel goed, maar dan moet ik uitleggen dat ik wèl alcohol moet hebben en niet "nul".
De grote "nul" aangewezen en ik zeg "Njet" (Нет- geschreven).
Vervolgens: "алкоголь , Да:   (Alkohol,...da!)
Mij wordt een andere fles aangeboden, maar glas is zwaar en lastig op de fiets, dus wijs ik die af.
Hij snapt het niet. Je wil alcohol, dit ìs alcohol en nou wil je het niet?
Een mix van onbegrip en frustratie bliksemt in zijn ogen en ik wijs naar de aluminium cans.
"Die", roep ik luid, in de hoop dat hij toch iets van mijn Nederlands begrijpt.
Hij presenteert een can en ik probeer het percentage te vinden in de cyrillische brei.
Niets.
Ik geef hem de can terug en wijs op een andere. "алкоголь" dringt de Rus hard aan, maar geeft toch een andere waarop ik gelukkig enige Engelse woorden met het percentage ontdek.
Ik steek mijn duim op en zeg "dobre", een woord dat in Slowakije en Polen zoiets als "goed" betekent. Wellicht is dat in het Russisch ook zo, gok ik.
Vier opgestoken vingers ronden mijn bestelling af.
Een flap van 500 roebel is te groot. Of ik het niet kleiner heb.
Met enig gezoek in de stapels biljetten kom ik wat kleiners tegen.
(€ 1,-- is 70 roebel, dus je hoofdrekent wat af hier, `hè...)

Blij stap ik naar buiten.
We zijn weer binnen voor vanavond.

 

AnneFiets en PedalPeter, the movie Estland

Morgen fietsen we de grens Estland-Rusland over. Spannend! Estland, we komen terug!

Even schrikken

Afhankelijk van het weer, de al dan niet aanwezige campings en onze stemming, schatten we in of we kamperen, dan wel een hotelletje/appartementje boeken. Internet blijkt daarbij een onmisbare hulp. Booking.com levert vlot alle plaatselijk beschikbare herbergen, B&B, boerenbedrijven een meer fantasierijke overnachtingsgelegenheden.
Vandaag arriveren we in Narva, de grensplaats met Rusland, waar we een volgens de reviews 9,6 ingeschaald appartementje huren.
De grauwwitte, viezig groen uitgeslagen blokflats beloofden echter niet veel goeds. Wat hebben we nu in hemelsnaam gereserveerd?

Twee portieken zijn met bruin stalen, geblindeerde deuren afgesloten. Een code-display en magneetsensor tonen de inbraakprotectie.
Na wat geharrewar met telefoonnummers  bereiken we de eigenaresse die voor ons de vesting opent.
Het smerige halletje met vele muurbeschadigingen, een wirwar van pijpen, draden en stukken uit de trap, completeren de gribus.

Bij Booking.com scoort dit appartementje een 9,6. Dan moet er wel een wondertje gebeuren.
En inderdaad. Het sprookje van "Het lelijke eendje" is hier van toepassing.
Op de tweede verdieping opent zich een splinternieuw ingerichte kamer-met-keukenhoek-met-badkamer. Fraaie vitrage en overgordijnen.Wasmachine, koelkast.
Opgelucht.
Keurig, schoon.

Allerlei artikelen als wasmiddelen staan ook ter beschikking.
Onbegrijpelijk dat er inpandig zo'n éénkamerpaleisje is en niemand ook maar iets onderneemt om de zeer verpauperde entree op te knappen.

The movie AnneFiets and PedalPeter, Letland

Wat zien ik?

Er zijn wereldfietsers die in plaats van tassen een klein, éénwielig aanhangertje meetrekken. Een z.g. Bob. Vandaag zagen we in Tartu een grappig, selfmade autoaanhangertje waarin twee mensen kunnen slapen en nog wat bagage kunnen bergen.Geen schoonheidsprijs, maar wel grappig en voldoende om droog te slapen.

Laten we nu in het Tartucentrum twee "Mannekes-Pis" tegenkomen. Wel vreemde lichaamsverhoudingen bij het linker Manneke. Mijn idee om ter plekke ook de broek te laten zakken ter vergelijking, hebben we maar achterwege gelaten in dit drukke stadsdeel...

 

Zondag, rustdag

We proberen één dag in de week een rustdag te houden. Afgelopen zondag was dat in Ludza, Letland. Een stadje met vele meren in de buurt, een museumpje, twee grote kerken, goed onderhouden parken, een ruïne van een kloosterorde en een mix van armoedige en verlaten huizen.
Rond 9.45 u. begonnen aarzelend diverse klokken te slaan om het volk ter kerke te lokken. Een vreemde mengelmoes van onregelmatige ritmes en toonhoogten, vond ik.
Laat ik het zó omschrijven: er beierden zeer willekeurige klokken en men had geen idee wie, wanneer, aan welk touw trok...
Alhoewel de kerk duidelijk een katholieke was, verschenen de dames allemaal met blouse en in een ruim vallende rok met strepen of blokpatroon. Buiten hielp men elkaar een witte hoofddoek strikken. Verplicht gedekt dus.
Voorzichtig sloten we ons tijdens de dienst aan tot in het portaal. Verder durfden we, gezien mijn korte broek en afwezige hoofddoek bij Annelies, niet te gaan.
Schitterende begeleidende zang van voor ons niet zichtbare dames. Volledig in het wit geklede voorganger. Hoge, grote, stijve kraag. Voor ons onverstaanbare recitatieven, maar van een helderheid en een zuiverheid, die ik zelden gehoord heb,

. 

Zeker 70 jaar terug...

Vrij dicht langs de Russische grens koersend lijken we te verzanden in een tijdsbeeld van 70 jaar terug.
Op de kaart aangegeven dorpjes blijken uit een handvol verspreid liggende huisjes te bestaan. Geen winkeltje of cafeetje. Niets. Boodschappen kun je hier ongeveer iedere 50 km doen. Opnieuw worden we verrast door een zandweg die aangegeven staat als "P 49".
Nâh,..met een wegnummer en de index op kleur raadplegend denk je wel dat het een redelijke weg is.
Omrijden dan? Uh,...nou nee.
Omrijden is hier wel héél erg om: een dag rijden. Ploegen dan maar. Knop op: geen keus.
Gelukkig weinig verkeer, want auto's scheuren hier grote zandwolken opstuivend langs ons heen. Adem in, ogen dicht, steentjes spatten gemeen tegen onze blote kuiten.
Geen enkele consideratie met stomme fietsers.
Ons douchewater kleurde 's avonds licht geel.

Toch was het romantisch genieten.
De keuterboertjes hebben hier, net als bij ons in de jaren '50, een 10-tal koeien die nog met de hand gemolken worden.

Melkbussen op een plateau ter hoogte van een vrachtwagen staan langs de weg. Kippen dwalen rond het huis, de kat sluipt door de haver, koppeltje witte eenden, ooievaarsnest op de elektriciteitsmast, de kettinghond bast ons vals toe en rukt aan de lijn. We moeten alert zijn op agressieve loslopers die nog nooit een fietser gezien hebben en ons voor groot wild aanzien.
Grote moestuin voor het huis en een enorme houtvoorraad. De schoorsteen rookt soms nu ook en gezien de zomerse temperatuur betekent dat een houtgestookte oven.
Vele bouwsels zijn nog op traditionele manier uit boomstammen opgetrokken.
Blokhutten, naden dichtgestopt met gras, mos en klei.
Dubbele, haveloze ramen hangen scheef in de verroeste hengels en zien er uit alsof ze 20 jaar niet meer geopend zijn. 's Winters is het hier gewoon -20 C.
Eenvoudige vitrage. Aangetaste metalen dakplaten.

Toch is het gras gemaaid, staat er een Audi naast het huis alsmede een fiets en zien de bewoners er goed gekleed uit.
Ouderwetse tv-antenne op het dak. Type hark.
Hier ontmoeten 2016 en 1956 elkaar: houtoven met flatscreen.
Dit zie je alleen langs 30 km zandweg.
Inspanning loont altijd.
 

Uit eten

Wij houden ervan om een keer per dag in een eetcafé warm te eten tussen de lokale bevolking.
De  pot schaft namelijk steeds verrassingen en aangezien wij niet kieskeurig zijn, bestellen we gemakshalve het voor ons in volkomen onbegrijpelijke taal genoteerde"dagelijks menu".
Vandaag is het een visueel gebeuren te Kraslava, Letland: we zien tevoren wat we kunnen eten!
Een kille zaal met rechthoekige tafels biedt ruimte aan vele eters en een rij mensen toont de gang van zaken aldaar: aansluiten, wachten op je beurt en aanwijzen uit welke bak voer je een kwak wil hebben.
Net militaire dienst.
Russisch aandoende Baboeshka's met plompe haarnetjes scheppen je wensen op je bord.
Eventueel kun je klaarstaande nagerechten, kleine slaatjes en mierzoet uitziende koeken zelf pakken. Met vingerwijzen communiceren wij op onze beurt met de opschepsters.
Ze begrijpen ons zelfs!
Allebei met vrij veel kwakken degelijke kost, twee diepe borden soep en toetjes, rekenen we twee onze volle eetplateaus af: € 8,83...Ja,....€ 8,83...
We smullen ervan.
Alles smaakt hier duidelijk anders, maar zeker niet minder dan wij gewend zijn.
Daar doen we het toch eigenlijk ook voor.
Anders dan anders.
Dagelijkse verrassingen.
Na een bedelende alcoholverslaafde bij onze fietsen in het Nederlands afgepoeierd te hebben, hijsen we ons met een volle pens weer in het zadel.

 

The movie, Litouwen

Maxima

Wat de Lidl is voor Polen, is de Maxima in Litouwen. Een klein stadje heeft aan de rand vaak deze aangenaam complete supermarkten. Op westerse leest geschoeid met riante deli-afdeling. Wel aangepast aan de lokale eetgewoonten.
We zien grote stukken geroosterde varkensspek met zwoerd, heel aparte salades, gebraden kipstukken in afwijkende vormen, worsten zoals we ze nog nooit gezien hebben en dat alles voor waanzinnig lage prijzen.
Niet de conserven en andere voorverpakte materialen van westerse origine.
Kort gezegd: komt iets uit eigen land en is het niet voorverpakt, dan is het goedkoop.
Wij slaan er dagelijks graag ons voer in.

Dronkaards

Overgang van een dictatoriaal regime naar de vrijere, westerse markt gaat bijna overal gepaard met onbedoelde ellende. Op de vroegere communistische kolchozen (staatsboerderijen) had iedereen werk, zij het tegen een laag, voor iedereen gelijk loon. Gezondheidszorg en openbaar vervoer waren vrij of goedkoop. 
 Nu iedereen na het verdwijnen van het ijzeren gordijn meer zijn eigen broek moet ophouden, het minimumloon en uitkeringen nog schrikbarend laag zijn en de werkloosheid hoog, vullen vele mannen hun tijd met alcohol.
 De zeer uitgestrekte bossen in Litouwen, zo is ons verteld, herbergen vele illegale wodkastokerijen. Het resultaat zien we dagelijks al om 9.00 u. in de parken en bushaltes: alcoholverslaafden.
Het zal nog wel enige tijd duren voordat de verschillen tussen West- en Oost-Europa verminderd zullen zijn.
Een onderwijzerssalaris bedraagt ca. € 500,-- terwijl de prijzen bij invoering van de euro, net als bij ons destijds, flink gestegen zijn.
Niet verwonderlijk dat men bij ons als gastarbeider in vier maanden een Oost-Europees jaarsalaris verdient.

EU

Regelmatig staan er langs de kant van de weg grote borden waarop de bijdragen van de EU aan beschermde dorpsgezichten en te bouwen projecten staat aangegeven. Ook sommige fietspaden met bijbehorende overdekte rustplaatsen behoren daar toe. Zoals wel meer in onze media wordt aangegeven, blijft uitvoering daarvan een goede vraag. De in Lithouwen wonende Wim Brauns van landgoed De Harmonie toont ons een fabriek, die al 3 jaar geleden herbouwd had moeten worden. Kosten: 3 miljoen euro. Niets van terecht gekomen. Niemand weet waar het geld gebleven is. Het bord staat er. Met dank aan de EU.

 

Asfaltweg? Asfalt weg!

We zetten dagelijks de route uit aan de hand van de meest recente ANWB-kaarten en daar vertrouw je op. Zonder vertrouwen kunnen we deze reizen niet doen, maar in de Oost-Europese landen dien je ook met verrassingen rekening te houden. Om de drukke doorgaande wegen te vermijden, pakken we een weg binnendoor naar Ignalina. Bossen en meren. Hij staat aangegeven als “paved road”. Nu is “paved” kennelijk een rekbaar begrip. Onnauwkeurigheid, corrupte geografische tekenaars? Het antwoord blijft uit. Wel is duidelijk dat het woord “asfalt” en “unpaved” regelmatig verward worden…Voor ons natuurlijk het verschil tussen fluitend fietsen en 10 km zwabbeend schakelen,  tussen bandensporen, kattenbakgrindplekken en wasbordstroken. Gemiddelde snelheid: 8 km per uur.

 

Drinkwater?

Het smaakt alsof je je tanden poetst met een mond vol roestige spijkers. Het kraanwater in Dubingiai is ondoorzichtig en licht-crême van kleur. Een geur van zwavel wolkt rond als je de kraan opendraait. Drinkbaar? Jazeker, geen bordje met "netinkamas gerti" dus we gokken, vullen onze flessen en bereiden de ochtendpap er mee. De watertoren in de buurt, zichtbaar uit de jaren ’50, toont aan de buitenkant ook roestige vlekken. Als de lokale bevolking dit gebruikt, dan overleven we het vast.

 

Vilnius

Vandaag een korte trip van ca. 40 km naar Vilnius.
Rond 9.00 u. schudden we de hand van de legendarische Wim Brauns https://youtu.be/B3eDihRD-sI
We ploegen de 3 km zachte zandweg door om uit het bos te komen en komen helaas toch weer op een kaarsrechte invalsweg van de hoofdstad van Litouwen uit.
Zondagmorgen.
Aanvankelijk is deze hoofdverkeersader nog vrij rustig. De vluchtstrook is 50 cm, dus we rijden weer aardig scherp op de witte streep. Geen regel die fietsen op zo'n snelweg verbiedt, maar we houden stug vol, totdat door drukte, stalen vangrails en onmogelijke hekken de spanning zelfs ons te gortig wordt om naast de 90 km/uur snellende auto's door te peddelen.
Op de gok steken we  de snelweg over, nemen een willekeurige afslag en, bij gebrek aan detailkaarten, zwalken we "georiënteerd op de zon" richting centrum. Vilnius is echter zo groot als heel Rotterdam, (ca. 20 km doorsnee) dus regelmatig moeten we ons bezinnen op onze locatie.Wij benutten af en toe zelfs bij bewolking Annelies' telefoonkompas ter controle van ons richtingsgevoel. Gaan we nu wel oost?
Vooralsnog geen borden met "Centras".
Wel een forse 6-baans avenue waar we op de voor trolley's gereserveerde busbaan vele kilometers riant meekomen.
Fietsen mag daar kennelijk. Niemand toetert. Niemand drukt ons van de weg.
Trolley's wijken braaf uit.
We doen het er mee en rollen gemakkelijk downhill.
Ah,...dan is de zon er weer!
Gaan we nog oost?
Bordje "Centras". Ja, dus.
Als mijn cityplattegrondje de eerste, leesbare hoofdstraat toont, dan weten we het zeker: Centrum.
Tijd om te eten.
We pakken de eerste pizzeria.

Kamer of balzaal?

Net over de grens in Lazdija, Litouwen, huren we een kamer. Het weer is wat onbestendig en campings zijn schaars. Die "kamer" bevindt zich in een stalinistisch uitziend, smakeloos blok beton.
De receptie dien je te bellen, zo meldt een smoezelig papiertje aan de deur. Over het plein haast zich daarna vlot een opgefokt vrouwtje dat duidelijk aan haar gekreun laat merken dat ze het vooral druk heeft.
Ze opent via het donkere trappenhuis op de derde etage voor ons de deur van een soort balzaal. Twee giga-kamers, balkon en doucheruimte hebben meer vloeroppervlak dan het hele huis van Annelies in Rotterdam. Wanstaltig grote fauteuils, model Seats and Sofa's, kunnen een hele familie herbergen. Bed met een breedte waarin je elkaar voor enig nachtelijk contact moet gaan zoeken. Was dit een appartement van vroegere communistische partijbonzen? Onduidelijk, maar wel grappig. En dat voor € 26,--
Onze fietsen hebben het ook luxe: ze mogen in het invalidentoilet overnachten. En de invaliden? Tja,...die moeten dan maar in het fietsenhok.



The movie AnneFiets en PedalPeter in Polen!

Verkeersborden

De Poolse verkeerswet neemt sommige zaken heel serieus. Als een fietspad doorsneden wordt door een weggetje, al is dat maar vier (!) meter breed, dan eindigt het fietspad toch? 

Een bord “einde fietspad” toont dat. Daar begint namelijk de vier meter brede oversteek naar het vervolg van dit fietspad.

Het fietspad wordt dan ook opnieuw aangekondigd. Is er na b.v. 100 m een nieuw weggetje, dan herhaalt zich dit verschijnsel.

 

Wij zien dus achtereenvolgens gedurende enige kilometers:

-- bord “aanvang fietspad “

– bord  “einde fietspad”

–---------------------------- weggetje oversteken

--bord “aanvang fietspad”

– bord  "einde fietspad”

– -----------------------------weggetje oversteken

--bord “aanvang fietspad”

– bord “einde fietspad"

–----------------------------- weggetje oversteken

– bord “aanvang fietspad”

– bord “einde fietspad" 

------------------------------weggetje oversteken

– bord “aanvang fietspad”

 -----------------------------enz. – enz. – enz….

Keigoed

Sommige stadjes werden hier al vermeld in oude geschriften tussen 1100 - 1200, zo lezen we op infoborden. Gelukkig doet men hier veel aan het behoud van het oorspronkelijke dorpsgezicht en restaureert, vaak met subsidie van de EU of werelderfgoedorganisaties, de historische kernen met gebouwen. Ook de wegen worden in middeleeuwse vorm hersteld. Dat betekent hier dat kilometers centrum geheel bestaat uit door het water glad geslepen rolstenen uit riviertjes. Héél mooi, maar nu moet je daar eens met een bepakte vakantiefiets overheen hobbelen...

D.ddat   i.i.sss   d.d.dan  ww.wel.l.l   h.hh.eel.l.   g.ggoed.d    t..te   mermer.kk.ken.n.n.n...

Na zo'n rolstenenstraat blijken onze levers en nieren zich op geheel andere plaatsen in ons lichaam te bevinden...:-)

 



 

Steengoed

Alhoewel we in Polen erg veel nieuwe en goed onderhouden huizen zien, staan er ook hier en daar bouwvallen tussen in de stijl van eeuwen geleden. Stulpjes gemaakt uit boomstammen en sommige met klei aan elkaar gemetselde natuurstenen muren. Keien uit de ijstijd liggen hier voor het oprapen. Romantisch om te zien en goed voor ansichtkaarten, maar nu nauwelijks bewoonbaar meer. Ze staan dan ook meestal leeg, of worden gebruikt als paardenstal. Het hier getoonde Hans-en-Grietje-huisje moet technieken van hunebedbouwers hebben vereist om dat uit de grond te stampen. Gigantische keien die honderden kilo's moeten wegen, zijn bij de hoeken opgestapeld. Hoe kregen ze het voor elkaar eeuwen geleden? Wellicht door het aanleggen van een schuin oplopend talud, zodat de mega-stenen omhoog gerold konden worden? Takelen? Het leuke is, dat latere bewoners op de gletsjermoppen weer bovenop met bakstenen gewerkt hebben. Anton Pieck zou hier zijn vingers bij aflikken.

Flitspaal

Als je in Polen een flitspaal nadert, dan wil men graag dat je leuk op de foto komt.
Een bord kondigt even tevoren aan dat men dient te lachen: "Say cheese". Maar dan in het Pools:  "Czy chcesz"...

Oude koelkasten

Mijn grootvader had begin 20e eeuw een bakkerij in Drimmelen en hield, zo verhaalde mijn moeder vaak, zijn ingrediënten koel in een ijskelder. Die ijskelder bestond uit een half onder de grond gelegen gemetselde ruimte met daar overheen een laag met gras begroeide aarde. In die ruimte werden staven ijs gelegd, die langzaam smolten, zodat deze constructie heel lang de gewenste lage temperatuur behield. Een natuurlijke koelkast.
Hier in Polen staan bij oude houten loghouses, vaak nog deze simpele, maar efficiënte koelruimtes.